Theo Ban Chỉ đạo Trung ương các Chương trình mục tiêu quốc gia, công tác xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035 được xây dựng với các định hướng chiến lược với tầm nhìn dài hạn. Trọng tâm của Chiến lược là đảm bảo phát triển bao trùm, bền vững; lấy người dân làm trung tâm và chủ thể; gắn kết hiệu quả giữa xây dựng nông thôn mới và công tác giảm nghèo bền vững.
Giai đoạn 2026-2035, phấn đấu xây dựng nông thôn mới hiện đại, toàn diện, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu. Thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn theo hướng đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; nâng cao thu nhập, chất lượng sống và khả năng tiếp cận dịch vụ thiết yếu của người dân nông thôn, từng bước tiệm cận mức sống đô thị. Xây dựng nông thôn xanh, sạch, đẹp, an toàn, đậm bản sắc văn hóa; bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo nhanh, bền vững; giữ vững quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội; hình thành cộng đồng nông thôn văn minh, nhân văn, gắn kết và hạnh phúc.
Điểm mới nổi bật của chương trình là phương thức thực hiện tích hợp đa ngành, đa mục tiêu. Trung ương xây dựng khung chương trình, tiêu chí, định mức phân bổ nguồn lực, theo dõi bằng kết quả đầu ra; trong khi địa phương được tăng quyền chủ động, triển khai phù hợp điều kiện thực tế, phát huy vai trò người dân, doanh nghiệp và cộng đồng.
Giảm nghèo về thông tin, phổ cập dịch vụ Internet, phổ cập mạng di động... có vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần thực hiện thành công mục tiêu giảm nghèo bền vững trong giai đoạn hiện nay.
Các mục tiêu đặt ra đến năm 2030: Thu nhập bình quân khu vực nông thôn tăng ít nhất 2,5 lần so với 2020; không còn hộ nghèo theo chuẩn đa chiều giai đoạn 2022 - 2025; 80% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó ít nhất 35% đạt nông thôn mới nâng cao và 10% đạt chuẩn nông thôn mới hiện đại. Đến 2035, tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng lên 90%, hộ nghèo đa chiều giảm xuống dưới 1%, tiến tới hoàn thiện mô hình nông thôn văn minh, nhân văn, bền vững.
Thúc đẩy chuyển đổi số, kinh tế nông thôn xanh và sáng tạo
Để đạt được các mục tiêu, chương trình đề ra hệ thống nội dung thực hiện toàn diện, trong đó lấy quy hoạch tích hợp làm nền tảng, xác định rõ vai trò của nông thôn trong phát triển vùng. Phát triển đồng bộ hạ tầng kinh tế - xã hội, kết nối hiệu quả liên vùng, gắn sinh kế với thích ứng biến đổi khí hậu.
Trong phát triển kinh tế nông thôn, chương trình đã nhấn mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển theo hướng hiện đại, xanh, tuần hoàn và hiệu quả, thúc đẩy nông nghiệp công nghệ cao, sản phẩm OCOP, du lịch nông thôn và làng nghề truyền thống. Đồng thời, tăng cường liên kết chuỗi giá trị, hỗ trợ hợp tác xã, thương mại điện tử, tạo sinh kế cho người nghèo, phụ nữ, người dân tộc thiểu số.
Về xã hội, chương trình đặt mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục - y tế cơ sở, bảo đảm tiếp cận dịch vụ cơ bản, an sinh cho nhóm yếu thế, chăm sóc người cao tuổi, người khuyết tật, phát triển môi trường sống nhân văn, an toàn. Chính quyền cơ sở sẽ được củng cố hiệu lực, nâng cao năng lực quản trị, thúc đẩy chuyển đổi số trong cung cấp dịch vụ công.
`Môi trường nông thôn sẽ được chú trọng quản lý chất thải, quy hoạch không gian, phát triển mô hình làng kiểu mẫu, nghĩa trang văn minh.
Về giải pháp, chương trình đặt trọng tâm vào hoàn thiện cơ chế, chính sách; tăng phân cấp, phân quyền cho cấp cơ sở; khuyến khích hợp tác công - tư; phát triển tín dụng phù hợp cho sản xuất nhỏ, OCOP, nước sạch, vệ sinh.
Ngoài ra, chương trình thúc đẩy truyền thông sẽ được đổi mới theo hướng hiện đại, đa nền tảng, tăng cường minh bạch, giám sát và xử lý sai phạm. Chương trình khuyến khích sự tham gia rộng rãi của cộng đồng, người dân và doanh nghiệp trong từng giai đoạn triển khai.
Sau gần 5 năm triển khai, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều đã giảm còn 1,93% vào cuối năm 2024, từ mức 5,2% đầu kỳ - vượt chỉ tiêu Quốc hội và Chính phủ giao.
Một trong những mục tiêu then chốt của Tiểu dự án "Giảm nghèo về thông tin" là hỗ trợ các đối tượng yếu thế sử dụng dịch vụ viễn thông và tiếp cận thông tin dễ dàng. Điều này bao gồm việc phổ cập dịch vụ Internet, mạng di động và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thông tin cơ sở; đặc biệt, tại các xã có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, xã đảo, huyện đảo. Mục tiêu cụ thể là đảm bảo 100% các địa phương này có hệ thống đài truyền thanh hoạt động hiệu quả, phục vụ tốt công tác thông tin, tuyên truyền và quản lý điều hành.
Tại các địa phương trong cả nước, ngày càng nhiều giải pháp sáng tạo được áp dụng nhằm thu hẹp khoảng cách thông tin giữa các vùng miền, hỗ trợ người dân, đặc biệt là hộ nghèo, hộ cận nghèo và người dân ở các vùng khó khăn tiếp cận thông tin và dịch vụ viễn thông. Đơn cử như Lai Châu, tỷ lệ người dân sử dụng điện thoại thông minh đã đạt con số ấn tượng, gần 320.000 thuê bao. Điều này góp phần quan trọng vào công tác chuyển đổi số, xây dựng chính quyền số, kinh tế số và xã hội số tại địa phương. Tỷ lệ phủ sóng di động và internet không dây cũng đạt mức cao, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận thông tin và các dịch vụ trực tuyến.
Với tỉnh miền núi Bắc Kạn, trong năm 2023, tỉnh đã đầu tư lắp đặt thêm các cụm thu loa truyền thanh ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông tại các thôn chưa có loa hoặc thay thế các cụm loa cũ bị hỏng. Đồng thời,duy trì hoạt động của các điểm cung cấp thông tin công cộng tại 20 xã đặc biệt khó khăn, bảo đảm người dân có thể tiếp cận thông tin và các dịch vụ bưu chính công cộng.
Hay tại Hà Giang, thời gian qua, địa phương đã có những bước tiến đáng kể trong triển khai dự án. Tỉnh đã phân bổ nguồn vốn lớn để đầu tư mua sắm đài truyền thanh internet tại 62 xã; xây dựng điểm cung cấp dịch vụ thông tin công cộng và cụm thông tin điện tử tại các cửa khẩu quốc tế. Bên cạnh đó, tỉnh còn chú trọng nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ thông tin và truyền thông ở cơ sở…
Đạt nhiều kết quả quan trọng
Ông Lê Văn Bình, Phó chánh Văn phòng quốc gia giảm nghèo quốc gia cho biết, đối với Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững, giai đoạn 2021 - 2025, tổng vốn ngân sách Trung ương phân bổ là 44.607,6 tỷ đồng và ngân sách địa phương gần 2.883 tỷ đồng. Sau gần 5 năm triển khai, dự kiến đến cuối năm 2025 giảm số hộ nghèo và hộ cận nghèo xuống còn 1.256.000 hộ, đạt 52,49%, vượt 2,49% so với chỉ tiêu giảm một nửa số hộ nghèo và hộ cận nghèo mà Quốc hội, Chính phủ giao.
Sau gần 5 năm triển khai, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều đã giảm còn 1,93% vào cuối năm 2024, từ mức 5,2% đầu kỳ - vượt chỉ tiêu Quốc hội và Chính phủ giao. Đặc biệt, tỷ lệ hộ nghèo tại huyện nghèo giảm mạnh xuống 24,86% (từ gần 45%). Với đồng bào dân tộc thiểu số, tỷ lệ giảm còn 12,55% - vượt chỉ tiêu giảm 3 - 5% mỗi năm. Bên cạnh đó, 19 xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển, hải đảo đã thoát khỏi tình trạng nghèo, đạt tỷ lệ 35%, vượt chỉ tiêu được giao (30%).
Hơn 10.000 mô hình, dự án giảm nghèo được triển khai, thu hút trên 200.000 hộ dân tham gia, trong đó có 6.200 mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, cải thiện phương thức sản xuất và nâng cao thu nhập. Gần 125.000 lao động nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo được hỗ trợ kết nối việc làm, vượt xa mục tiêu ban đầu là 100.000 lao động, góp phần nâng cao thu nhập bền vững, thay đổi cách thức sản xuất, tăng thu nhập cho hộ nghèo trong cả nước.
Về an sinh xã hội, 90.000 căn nhà cho hộ nghèo tại các huyện nghèo được xây mới, sửa chữa, góp phần tích cực vào phong trào "Cả nước chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát".
Những thành quả về giảm nghèo của Việt Nam được quốc tế đánh giá là "gần như chưa có tiền lệ", được ví như "một cuộc cách mạng", bất chấp những ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch Covid-19 và sự suy thoái kinh tế toàn cầu.
Ông Võ Văn Hưng, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết giảm nghèo bền vững là chương trình trụ cột trong chiến lược phát triển bền vững của đất nước, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong việc nâng cao chất lượng sống của người dân, thu hẹp khoảng cách vùng miền và thúc đẩy phát triển toàn diện khu vực nông thôn.
Sau 5 năm triển khai, Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 đã đạt nhiều kết quả tích cực và toàn diện.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, vẫn còn những hạn chế trong quá trình thực hiện. Cụ thể, vẫn còn nhiều địa phương có tỷ lệ hộ nghèo trên 50%, thậm chí vượt 70% nếu áp dụng chuẩn nghèo mới. Các thách thức như nghèo đô thị, thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản, lao động phi chính thức thu nhập thấp, tác động của biến đổi khí hậu, già hóa dân số, xung đột sắc tộc và thiên tai đang đặt ra yêu cầu mới cho giai đoạn phát triển tiếp theo./.
