Nghề nuôi yến khơi dậy tiềm năng địa phương
Tổ yến từ lâu được mệnh danh là "vàng trắng" bởi giá trị dinh dưỡng cao, thị trường tiêu thụ rộng lớn trong và ngoài nước. Bình quân 1 kg tổ yến thô có giá từ 18-25 triệu đồng, thậm chí cao hơn tùy loại và chất lượng. Nhờ đó, nhiều hộ dân và doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư xây dựng nhà yến, phát triển quy mô sản xuất, tạo nên nguồn thu ổn định, bền vững. Nuôi chim yến dần trở thành hướng đi mới, mang lại giá trị kinh tế vượt trội.
Cơ sở yến sào Hùng Hậu (xã Đồng Sơn) hiện có 4 nhà nuôi yến, trung bình mỗi tháng thu khoảng 20 kg yến thô. Trung bình mỗi tháng, tôi thu khoảng 20 kg yến thô. Cơ sở còn chế biến các sản phẩm từ tổ yến như: Yến sào tinh chế, yến thô, nước yến; trong đó, sản phẩm yến sào tinh chế đã được chứng nhận OCOP 3 sao.
Không chỉ dừng lại ở mô hình hộ gia đình, nhiều doanh nghiệp tại Đồng Tháp đã mạnh dạn đầu tư vào lĩnh vực này, hình thành chuỗi sản xuất, chế biến, tiêu thụ khép kín. Công ty TNHH TMDV Trí Sơn (phường Đạo Thạnh) là một trong những doanh nghiệp đứng đầu tỉnh trong lĩnh vực nuôi, chế biến và kinh doanh các sản phẩm từ tổ yến. Công ty hiện có gần 50 sản phẩm chế biến từ tổ yến, trong đó có 28 sản phẩm được chứng nhận OCOP. Đồng thời, xây dựng chuỗi liên kết nhà yến được kiểm dịch thú y để xuất khẩu với 327 nhà.
Các doanh nghiệp, cơ sở trên địa bàn tỉnh phát triển đa dạng các sản phẩm từ tổ yến.
Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa tổ yến Việt Nam và các nước trong khu vực, việc nâng cao chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp đứng vững. Doanh nghiệp cần tập trung cải tiến quy trình sản xuất, đầu tư dây chuyền chế biến hiện đại để sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế. Trước mắt, hướng đến tiêu thụ mạnh trong nước, sau đó mở rộng xuất khẩu.
Hiện Đồng Tháp có khoảng 2.380 cơ sở nuôi chim yến, đứng thứ 5 cả nước, với sản lượng trung bình khoảng 30 tấn/năm. Nghề nuôi yến đã góp phần đáng kể vào giải quyết việc làm cho hàng ngàn lao động nông thôn, nâng cao thu nhập và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tỷ lệ nhà yến đang khai thác hiệu quả đạt khoảng 40%, trong đó 35 cơ sở đã đầu tư sơ chế và chế biến sâu. Hai doanh nghiệp của tỉnh (Trí Sơn và Tân Đông) đã được cấp mã xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, đánh dấu bước phát triển chuyên nghiệp, bài bản của ngành.
Từ những mô hình điển hình này, có thể thấy nghề nuôi yến không chỉ là hướng phát triển mới của nông nghiệp Đồng Tháp mà còn đang mở ra cơ hội giảm nghèo bền vững, khi nhiều hộ nông dân từ chỗ làm thuê, lao động tự do nay đã trở thành chủ cơ sở nuôi yến, ổn định cuộc sống, đóng góp tích cực vào chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) và chiến lược phát triển kinh tế xanh của tỉnh.
Phát triển nghề nuôi yến bền vững
Dù đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận, nghề nuôi chim yến tại Đồng Tháp vẫn đang đối mặt với không ít thách thức. Phần lớn các cơ sở nuôi yến vẫn quy mô nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi giá trị; sản phẩm chủ yếu tiêu thụ trong nước hoặc xuất khẩu tiểu ngạch, chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu kỹ thuật và truy xuất nguồn gốc của thị trường quốc tế.
Hiện chỉ có khoảng 15% sản lượng tổ yến được chế biến qua các nhà máy đạt chuẩn an toàn thực phẩm. Còn lại, phần lớn được bán ở dạng thô, giá trị gia tăng thấp. Ngoài ra, tình trạng xây dựng nhà yến tự phát, thiếu quy hoạch vùng nuôi, và chưa có tiêu chuẩn quản lý thống nhất cũng đang là rào cản cho sự phát triển bền vững của ngành.
Để nghề nuôi yến phát triển lâu dài, cần có khung pháp lý riêng cho ngành yến, quy định rõ tiêu chuẩn xây dựng, kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc và chế biến. Song song đó, cần đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã tiếp cận công nghệ, vốn tín dụng và xúc tiến thương mại quốc tế.
Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong nuôi trồng và chế biến tổ yến.
Đồng Tháp xác định rõ định hướng: Phát triển nghề nuôi chim yến theo chuỗi giá trị - gắn kết giữa sản xuất, chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu, trong đó lấy người dân làm trung tâm. Chính quyền tỉnh đang hoàn thiện quy hoạch vùng nuôi, hướng dẫn kỹ thuật, kiểm soát dịch bệnh và hỗ trợ các cơ sở tham gia chương trình OCOP.
Theo định hướng của tỉnh Đồng Tháp, phát triển nghề nuôi yến gắn với xây dựng thương hiệu địa phương là giải pháp quan trọng nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, tạo sinh kế bền vững cho người dân. Tỉnh khuyến khích các cơ sở, doanh nghiệp đầu tư dây chuyền sản xuất theo tiêu chuẩn HACCP, ISO, chứng nhận hữu cơ, đảm bảo an toàn thực phẩm, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc điện tử, chuyển đổi số trong quản lý đàn yến, và xây dựng hệ thống dữ liệu vùng nuôi tập trung.
Bên cạnh đó, công tác xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm OCOP từ tổ yến được chú trọng. Các doanh nghiệp được khuyến khích tham gia hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước; kết nối với nhà phân phối, đại lý uy tín tại Trung Quốc, Hàn Quốc và các quốc gia Đông Nam Á. Đây không chỉ là cơ hội tiếp cận thị trường lớn mà còn là cách khẳng định thương hiệu yến Việt Nam trên trường quốc tế.
Tại Hội thảo khoa học "Nghề nuôi yến và xuất khẩu chính ngạch tổ yến sang Trung Quốc" do Sở Công Thương phối hợp với Trường Đại học Công thương TP. Hồ Chí Minh và Công ty Trí Sơn tổ chức, các chuyên gia đã đưa ra nhiều giải pháp. Trong đó để phát triển bền vững và nâng cao giá trị xuất khẩu tổ yến, các giải pháp mà hội thảo đưa ra gồm: Hoàn thiện khung pháp lý và quản lý nhà nước; ứng dụng khoa học công nghệ trong nuôi và chế biến; phát triển thị trường và xúc tiến thương mại; nâng cao năng lực doanh nghiệp và người nuôi…
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo tồn đàn yến tự nhiên và hệ sinh thái, kiểm soát nạn săn bắt và xây dựng vùng bảo tồn tại các địa phương có mật độ yến cao. Đây là nền tảng để duy trì nguồn gen quý, đảm bảo phát triển nghề yến một cách cân bằng, lâu dài.
