Hành trình hồi sinh giống hoa hồng Lửa Sa Đéc

Làng hoa Sa Đéc, vùng đất mệnh danh là “Thủ phủ hoa kiểng miền Tây” từ lâu đã gắn liền với thương hiệu “Hoa hồng Lửa”. Tuy nhiên, sau nhiều năm canh tác, giống hoa biểu tượng này đứng trước nguy cơ mai một do thoái hóa, do đó, tỉnh Đồng Tháp đã chủ động phối hợp với các nhà khoa học, khởi động hành trình “giữ lửa” bản sắc làng hoa bằng công nghệ tiên tiến.

Quyết tâm giữ hồn làng hoa

Giống hoa hồng Lửa từng làm nên bản sắc riêng của Làng hoa Sa Đéc. Tuy nhiên, sau thời gian dài nhân giống theo phương pháp truyền thống, cây hoa dần bộc lộ nhiều hạn chế: sức sinh trưởng yếu, dễ nhiễm bệnh, cánh hoa mỏng và kém bền màu. Sự thoái hóa giống không chỉ ảnh hưởng đến sinh kế của người trồng hoa mà còn làm giảm giá trị thương hiệu của làng nghề nổi tiếng này.

Trước thực trạng đó, nhằm bảo tồn và nâng cao chất lượng các giống hoa bản địa, Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tỉnh Đồng Tháp đã phối hợp với Viện Cây ăn quả miền Nam (SOFRI) và Hợp tác xã Hoa kiểng Tân Quy Đông triển khai đề tài khoa học trọng điểm "Cải thiện giống hoa hồng Lửa và giống hoa cúc Tiger phù hợp với Làng hoa Sa Đéc, giai đoạn 2023-2025".

Qua quá trình phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng và Dịch vụ KH&CN và Hợp tác xã Hoa kiểng Tân Quy Đông, nhóm đã chọn tạo được 6 dòng hoa hồng mới bằng các phương pháp chọn lọc tự nhiên, lai hữu tính và đột biến chiếu xạ. Đồng thời, xây dựng mô hình trình diễn 1.000 chậu hoa hồng tại Sa Đéc. Kết quả bước đầu cho thấy tỷ lệ hoa thương phẩm đạt từ 83-86%, cao hơn giống đối chứng, mẫu cây xanh, tốt, chồi hoàn chỉnh và có hệ số nhân cao. Trên môi trường nhân nhanh, các dòng hoa hồng mới cho số lượng chồi trung bình đạt 10-12 chồi/mẫu, dự kiến từ 505 mẫu cụm chồi sẽ tạo ra 5.000-6.000 cây hoa hoàn chỉnh.

Theo nhóm nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu của đề tài là phục hồi và cải tiến giống hoa hồng Lửa bản địa, giúp cây thích ứng tốt hơn với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng Sa Đéc, đồng thời đáp ứng nhu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu.

Đề tài được thực hiện bằng nhiều phương pháp khoa học tiên tiến như: Chọn lọc tự nhiên, lai hữu tính và chiếu xạ bằng tia gamma. Sau quá trình chọn tạo, nhóm nghiên cứu đã thu được một số dòng hoa hồng mới tiềm năng với nhiều đặc tính vượt trội: Thân cây khỏe, cánh hoa dày, form hoa đẹp, màu sắc đa dạng từ đỏ đậm, đỏ cam, hồng phấn đến đỏ tươi truyền thống…

Sau khi lai tạo thành công các giống hoa hồng mới được nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô, phương pháp này giúp nhân giống với số lượng lớn, chất lượng đồng đều và sạch bệnh.

Nếu như trước đây, việc nhân giống hoa hồng chủ yếu dựa vào phương pháp chiết cành truyền thống, dẫn đến cây không đồng đều, dễ nhiễm bệnh, thì nay các nhà khoa học đã đưa vào ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô. Kỹ thuật này giúp tạo ra số lượng lớn cây giống sạch bệnh, sinh trưởng đồng đều, đáp ứng nhu cầu sản xuất quy mô lớn.

Nhóm nghiên cứu cho biết, sau khi chọn tạo được giống hoa mang nhiều đặc tính ưu việt, nhóm đã tiến hành nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô trong phòng thí nghiệm, sau đó chuyển giao cho nông dân trồng thử nghiệm trong nhà lưới. Khi cây phát triển ổn định, bà con tiếp tục nhân giống bằng phương pháp chiết cành, cách làm quen thuộc của Làng hoa Sa Đéc. Nhờ đó, công nghệ hiện đại và kinh nghiệm truyền thống được kết hợp hài hòa, tạo nên hiệu quả tự nhiên và bền vững.

Điều đáng mừng là quy trình chăm sóc giống hoa hồng cải tiến không khác biệt nhiều so với giống cũ. Với tay nghề cao và tinh thần học hỏi, nông dân Sa Đéc nhanh chóng làm chủ kỹ thuật mới. Họ chỉ cần làm quen thêm với việc kiểm soát nhiệt độ, ánh sáng trong nhà lưới là có thể vận hành mô hình hiệu quả. Việc ứng dụng KH&CN vào sản xuất giúp giảm chi phí, tăng năng suất, tạo nguồn thu nhập ổn định, góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm nghèo bền vững cho người trồng hoa.

Cùng với đó, Viện Cây ăn quả miền Nam đã giới thiệu thêm các giống hoa hồng mới như Đỏ đậm, Đỏ cam và Đỏ tươi đều có màu sắc rực rỡ, kích thước hoa lớn, sức sinh trưởng mạnh, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng và điều kiện sản xuất tại Làng hoa Sa Đéc. Những giống hoa chất lượng cao này giúp nông dân đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ, tăng giá trị kinh tế cho mỗi đơn vị diện tích canh tác.

Từ kết quả bước đầu, mô hình cải thiện giống hoa hồng Lửa không chỉ giúp khôi phục và phát triển thương hiệu Làng hoa Sa Đéc, mà còn mở ra hướng đi mới trong chuyển đổi sinh kế nông dân theo hướng bền vững, gắn kết giữa ứng dụng KH&CN với mục tiêu giảm nghèo dài hạn của địa phương.

Đưa làng hoa vươn xa tri thức gieo trồng trên đất truyền thống

Sự đồng hành chặt chẽ giữa Viện Cây ăn quả miền Nam, Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng và Dịch vụ KH&CN, chính quyền địa phương và nông dân đã tạo nên một mô hình hợp tác kiểu mẫu, thể hiện tinh thần "4 nhà" trong đổi mới sáng tạo nông nghiệp. Nhà khoa học không đứng ngoài thực tiễn, mà trực tiếp đồng hành, chuyển giao kỹ thuật, hướng dẫn quy trình chuẩn cho bà con nông dân làng hoa. Đây là bước đi cụ thể để Đồng Tháp khẳng định hướng phát triển nông nghiệp dựa trên KH&CN.

Theo đó, Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng và Dịch vụ KH&CN tỉnh Đồng Tháp hiện đang tiếp tục hỗ trợ mở rộng quy mô nhân giống hoa hồng Lửa bằng công nghệ nuôi cấy mô, nhằm đảm bảo nguồn giống sạch bệnh, đồng nhất về chất lượng để cung cấp cho nông dân Làng hoa Sa Đéc trong thời gian tới. Cùng với đó, tỉnh định hướng phát triển vùng trồng hoa theo hướng ứng dụng công nghệ cao, gắn với chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, tạo nền tảng cho kinh tế nông nghiệp hiện đại.

Việc lai tạo thành công giống hoa hồng Lửa cải tiến không chỉ góp phần gìn giữ bản sắc đặc trưng của Làng hoa Sa Đéc, mà còn mở ra hướng đi mới cho chuỗi giá trị ngành hàng hoa kiểng Đồng Tháp. Từ khâu chọn tạo giống, kỹ thuật chăm sóc, mô hình nhà lưới đến xây dựng thương hiệu sản phẩm, tất cả được liên kết chặt chẽ và đồng bộ, hình thành nền tảng vững chắc cho sản xuất quy mô lớn và hướng tới thị trường xuất khẩu.

Đặc biệt, đề tài đã giúp nâng cao năng lực tiếp cận và làm chủ công nghệ của nông dân, góp phần thay đổi tư duy sản xuất, từ "làm theo kinh nghiệm" sang "làm theo quy trình kỹ thuật chuẩn hóa". Nhờ đó, người trồng hoa không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí, mà còn tăng thu nhập ổn định, góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm nghèo bền vững của địa phương.

Cùng với người dân, hợp tác xã và chính quyền địa phương cũng được hưởng lợi từ nguồn dữ liệu khoa học mà đề tài tạo ra. Đây là cơ sở quan trọng để hoạch định chính sách phát triển ngành hàng hoa kiểng một cách bài bản, chuyên nghiệp và phù hợp với xu thế kinh tế nông nghiệp hiện đại.

Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, đề tài "Cải thiện giống hoa hồng Lửa" còn khẳng định một thông điệp rõ ràng: khoa học và công nghệ chính là "chìa khóa vàng" giúp Đồng Tháp tháo gỡ điểm nghẽn trong phát triển nông nghiệp, đặc biệt ở các ngành hàng đặc thù có giá trị cao như hoa kiểng.

Bằng sự chung sức của 4 nhà, Làng hoa Sa Đéc đang bước vào một giai đoạn phát triển mới, nơi tri thức khoa học được gieo trồng trên nền đất truyền thống, để mỗi đóa hoa hồng Lửa không chỉ rực rỡ sắc màu mà còn thắp sáng niềm tin về một nền nông nghiệp Đồng Tháp hiện đại, bền vững và giàu bản sắc.